Ola ma 8 lat, przyjechała do Polski z sąsiadką, panią Nataszą i trójką jej dzieci. Mieszkały w jednym bloku pod Kijowem. Rodzice Oli są lekarzami - nie mogli wyjechać z kraju, pracują w szpitalu, pomagają rannym. Dlatego dziewczynką zaopiekowała się znajoma rodziny. Ola z opiekunką i jej pociechami trafiły do jednej z miejscowości pod Lublinem. Mieszkają u polskiej rodziny. Okazało się jednak, że - aby wszystko było zgodnie z prawem - pani Natasza musi wystąpić do sądu z wnioskiem o zgodę na to, by mogła w pełni legalnie opiekować się Olą w czasie pobytu w Polsce.
12 marca weszła w życie specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy. Prócz kwestii związanych z nadawaniem im numeru PESEL, pomocą psychologiczną czy medyczną, ustawa odnosi się również do pobytu w Polsce dzieci, które przebywają u nas bez rodziców. Jest wiele takich przypadków - dzieci trafiły do Polski z ciocią, kuzynką czy sąsiadką, podczas gdy ich mama i tata - z różnych powodów - zostali w Ukrainie. Nikt nie wie dokładnie, o jakiej liczbie dzieci mówimy. Wiadomo jednak, że sądy muszą się takimi sprawami zająć.
Fala wniosków w lubelskich sądach
W sądach na Lubelszczyźnie z dnia na dzień rośnie liczba wniosków o ustanowienie opiekuna tymczasowego dla poszczególnych dzieci. Do Sądu Rejonowego w Chełmie wpłynęło ich już 30, w sądzie Lublin Zachód wniosków jest 25, w sądzie Lublin Wschód - 10, w Puławach - 7, w Białej Podlaskiej - 8, w Rykach i Radzyniu Podlaskim - po 13. A to dane z zaledwie kilku sądów.
- Opiekun tymczasowy, w świetle art. 25 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ma reprezentować tych małoletnich obywateli Ukrainy, którzy znaleźli się na terytorium Polski bez opieki osób dorosłych, które - zgodnie z przepisami polskiego prawa - mogłyby ich reprezentować - tłumaczy sędzia Barbara Markowska z Sądu Okręgowego w Lublinie. Osoba, która zostanie opiekunem, powinna uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego "we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego".
Sędziowie z Lublina, z którymi rozmawiamy, przyznają, że ustanowienie opiekuna prawnego jest niezwykle ważne, bo ułatwi dzieciom życie w Polsce. Opiekun może się okazać potrzebny przy zapisywaniu dziecka do przedszkola czy szkoły, przy wizycie w przychodni u lekarza czy pobycie w szpitalu.
Sędzia Anna Begier ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia przyznaje, że część osób, które przyjechały do Polski z dziećmi znajomych czy dalszych członków rodziny, ma ze sobą pisemne pełnomocnictwa od rodziców tych dzieci. - Ale te pełnomocnictwa w Polsce nie działają. Bo - w myśl polskiego prawa - nie można udzielić ogólnego pełnomocnictwa do wykonywania obowiązków i praw wynikających z władzy rodzicielskiej. Dlatego właśnie opieka tymczasowa jest niezbędna, by móc załatwiać wszelkie urzędowe sprawy związane z dzieckiem, w tym kwestie ewentualnych świadczeń socjalnych czy związane z opieką zdrowotną - dodaje sędzia Anna Biegier.
Kto może zostać tymczasowym opiekunem?
Wiele Ukrainek już od wielu dni przychodziło do lubelskich sądów z pytaniami w tej sprawie. Chciały wiedzieć, co mają zrobić, by nie było problemów. Nie wiedziały, jakie dokumenty wypełniać. Dziś wszystko jest już jasne. Stowarzyszenie Iustitia przygotowało specjalny formularz wniosku o ustanowienie opiekuna tymczasowego. Druk można pobrać ze strony Iustitii.
Formularz jest dostępny i w języku polskim, i po ukraińsku. - Zaszła potrzeba profesjonalnego dopracowania tego formularza, stworzenia go w dwóch językach, ażeby obywatelom Ukrainy było łatwiej taki formularz wypełnić - mówi sędzia Anna Begier.
Co ważne, opiekunem tymczasowym - zgodnie z nowelizacją specustawy - może zostać wyłącznie osoba, która pod groźbą odpowiedzialności karnej oświadczy, że nie zachodzą wobec niej okoliczności wymienione w polskim Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Chodzi o osoby, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych czy są pozbawione praw publicznych. Opiekunem nie może być również osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo była skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej.
Co ważne, sprawy wniosków o ustanowienie opiekuna tymczasowego są w sądach załatwiane bardzo szybko, a strony nie wnoszą żadnych opłat. Zgodnie z ustawą sąd rozpoznaje sprawę bezzwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia wpływu do sądu wniosku o ustanowienie opiekuna tymczasowego.
